O szkole

        • Patron szkoły

        • 14 października 1974 roku podczas uroczystości w Teatrze im. Juliusza Słowackiego Szkoła Podstawowa nr 1 otrzymała imię Komisji Edukacji Narodowej – pierwszego w skali światowej ministerstwa oświaty.

          Ustanowienie Komisji i okres działania (1773 - 1794) przypada na bardzo trudny czas w dziejach naszego państwa.

          Pierwszy rozbiór Polski w 1772 r. ukazał przed całym narodem, a zwłaszcza przed światłymi grupami społecznymi, wady ówczesnego ustroju. Wyzwolił pragnienie reform, które pomogłyby uchronić kraj przed całkowitą utratą niepodległości. Ówcześni reformatorzy chcieli naprawić wszystko: ustrój, wojsko, prawo, jednak za najpilniejszą sprawę uznano reformę nauczania i wychowywania. Przez dwa wieki monopol wychowania młodzieży spoczywał w rękach Kościoła i zakonów. Postępowy obóz magnacko-szlachecki uznał, że należy powołać świecką władzę szkolną, która przejmie oświatę i przeprowadzi jej reformę. W tym celu Sejm Delegacyjny z 1773 roku uchwalił „Ustanowienie Komisji nad edukacją młodzi narodowej szlacheckiej dozór mającej”. Komisja była organem Sejmu, ale miała charakter urzędu administracyjnego, któremu powierzono ogromne fundusze i obowiązek organizowania i nadzorowania całego systemu szkolnego. Równocześnie Komisja miała charakter instytucji społecznej polegającej na doradzaniu, inicjowaniu i przygotowywaniu odpowiednich pomocy naukowych dla szkół, w trosce o kształcenie nauczycieli, Komisja działała pod bezpośrednią opieką króla i, jak wówczas określano, była instytucją w pełni „republikańską”. Taki charakter Komisji utrudniał niekiedy jej pracę, ale zapewniał równocześnie ścisłą łączność ze światłą opinią społeczną, w imieniu którego działała.

          Sejm, podejmując decyzję o utworzeniu KEN, powołał jej ośmiu członków: biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego, biskupa płockiego Michała Poniatowskiego, senatorów: Joachima Chreptowicza i księcia Augusta Sułkowskiego, czterech przedstawicieli izby poselskiej: Ignacego Potockiego, Adama Kazimierza Czartoryskiego, Andrzeja Zamoyskiego i Antoniego Ponińskiego.

          Działalność Komisji Edukacji Narodowej uznano za prawdziwy przełom w dziejach polskiej oświaty. Zerwano z kościelnym tłumaczeniem zjawisk przyrody. Interpretowano je teraz w oparciu o doświadczenia, zgodnie z nakazami rozumu ludzkiego. Nowe przedmioty wiązały naukę z życiem – uwzględniały w odpowiednich proporcjach wychowanie intelektualne, moralne, fizyczne i estetyczne. Kładły nacisk na przygotowanie zawodowe uczniów szkół początkowych i średnich. Treści nauczania miały sprzyjać wychowaniu obywatelskiemu, patriotycznemu oraz przygotowaniu młodzieży do życia społeczno-państwowego. KEN dawała możliwość uczenia się dzieciom chłopskim. Znaczne osiągnięcia miała również w zakresie szkolnictwa średniego, przeznaczonego dla synów mieszczan i szlachty. Wiodącą rolę przyznano przedmiotom matematyczno-przyrodniczym i społeczno-etycznym. Po raz pierwszy językiem wykładowym był język ojczysty, a łacina zeszła do pozycji drugorzędnej. Ważne miejsce zajęła historia Polski. Uczono ekonomii, polityki i retoryki. Nauczanie nie ograniczało się do przekazywania wiedzy, ale miało również charakter wychowujący. Nowatorskim przedmiotem w szkole średniej była „nauka moralna”, której celem stało się wpojenie ogólnoludzkich wartości. W niższych klasach szkół elementarnych wprowadzono „naukę chrześcijańską”. Poważne miejsce w procesie nauczania zapewniono językom obcym, literaturze, sztuce oraz nauce wymowy. Dla przyszłych obywateli, obrońców ojczyzny, ważne były przedmioty: wychowanie fizyczne i ćwiczenia żołnierskie.

          Ściśle z metodami nauczania wiązała się sprawa podręczników szkolnych. W 1775 roku powołano Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. Prace Towarzystwa były trudne. Niełatwo było znaleźć polskich autorów, którzy umieliby stworzyć nowe podręczniki. W 1785 roku ukazał się „Elementarz dla szkół parafialnych narodowych, obejmujący naukę czytania i pisania, naukę rachunków oraz 'katechizmu i naukę obyczajową dla ludzi'”. W 1784 roku Piramowicz ogłosił „Powinności nauczyciela w szkołach parafialnych – doskonały przewodnik i poradnik pracy nauczycielskiej wśród ludu”.

          Dopełnieniem działalności Komisji stała się troska o kadry nauczycielskie. W 1780 roku powołano przy Szkole Głównej Krakowskiej specjalne seminarium dla kandydatów na nauczycieli.

          Reformą Komisji Edukacji Narodowej zostały objęte szkoły wyższe tj. Uniwersytet Krakowski i Uniwersytet Wileński. Stały się one miejscem polskiej myśli naukowej, związanej z potrzebami kraju i placówkami kształcącymi kadrę nauczycielską. Komisja, doceniając nauczycieli, zapewniła im należną pozycję materialną i społeczną.

          Oceniając Komisję Edukacji Narodowej z perspektywy dwóch wieków, należy podkreślić, że była najpiękniejszym przejawem „polskiego Oświecenia”. Stała się wzorem dla późniejszych polskich reform w oświacie. Unowocześniła na wszystkich szczeblach system wychowania w duchu postępowych haseł epoki i wykształciła w swych szkołach wielu patriotów i reformatorów Rzeczypospolitej.

          Praca dyplomowa - upamiętnienie patronatu oraz wydarzeń rocznicowych